ललितपुर ।नेपालमा इसाई धर्मावलम्बीहरूको संख्या पछिल्लो दशकमा तीव्र रूपमा वृद्धि भएको देखिएको छ। हिन्दू धर्म र बौद्ध धर्मको बहुमत रहेको नेपालमा इसाई धर्मको यो चमत्कारिक वृद्धि धेरैका लागि चासोको विषय बनेको छ। विभिन्न अध्ययन र तथ्यांकले यो वृद्धि समाजको जातीय विभेद, सामाजिक असमानता, र धार्मिक स्वतन्त्रतासँग गहिरो रूपमा जोडिएको देखाउँछ।
जातीय विभेद: परिवर्तनको प्रमुख कारण
नेपाल एक धार्मिक र सांस्कृतिक रूपमा विविध देश भए पनि यहाँका धेरै अल्पसमुदाय जातीय विभेदको सिकार भएका छन्। विशेष गरी, उच्च जातका मानिसहरूले तल्लो जातका र आदिवासी जनजाती मानिसहरूप्रति गरेको भेदभाव अहिले पनि ग्रामीण भेगदेखि शहरसम्म देखिन्छ। कानुनतः यो भेदभाव अपराध मानिए पनि व्यवहारमा यसलाई पूर्णतः अन्त्य गर्न नसकिएको हो।
जातीय विभेदबाट पीडित भएका धेरै नेपालीहरूले इसाई धर्ममा धर्मान्तरण गरेपछि आफूलाई समानता र सम्मानको अनुभूति गरेको बताएका छन्। चर्चहरूले जातीय भेदभावलाई पूर्ण रूपमा अस्वीकार गर्दै सबैलाई समान दृष्टिकोणले हेर्ने परम्परा स्थापित गरेका छन्। यसले तल्लो जात भनिने दलित र आदिवासी जनजाती मानिसहरूलाई धर्म परिवर्तनतर्फ आकर्षित गरेको छ।
चर्चमा समानता र नेतृत्वको अवसर
इसाई धर्ममा धर्मान्तरण गरेपछि धेरैले नयाँ सामाजिक पहिचान पाएका छन्। चर्चहरूमा जातको आधारमा भेदभाव हुने गरेका छैनन्। दलित या आदिवासी जनजाती मानिसहरू पनि चर्चका पास्टर र अगुवा बन्न सक्छन्। यो समानता र नेतृत्वको अवसरले धेरैलाई इसाई धर्मप्रति आकर्षित गरेको हो।
धार्मिक स्वतन्त्रता र ग्रामीण भेगमा इसाई धर्मको विस्तार
इसाई धर्मको प्रचार र प्रसार अहिले नेपालका दुर्गम क्षेत्रसम्म पुगेको छ। ग्रामीण भेगमा, जहाँ अझै पनि जातीय भेदभाव र सामाजिक असमानता प्रबल छ, इसाई धर्मले न्याय, समानता, र आत्मसम्मानको सन्देश दिएको छ। विशेष गरी विपन्न समुदायहरूले इसाई धर्ममा धर्मान्तरण गरेर नयाँ जीवनशैली अपनाइरहेका छन्।
इसाई समाजको तथ्यांक र संगठनको भूमिका
नेपालमा इसाई धर्मावलम्बीहरूको संख्या अहिले झण्डै २५ लाख पुगेको बताइएको छ। नेपाल क्रिश्चियन महासंघलगायतका इसाई संस्थाहरूले यस तथ्यांकलाई सार्वजनिक गर्दै देशका विभिन्न भागमा इसाई धर्मको पहुँच र प्रभावबारे जानकारी दिएका छन्। यी संस्थाहरूले शिक्षा, स्वास्थ्य, र सामाजिक सेवामा पनि ध्यान दिन थालेका छन्, जसले ग्रामीण भेगमा उनीहरूको प्रभावलाई अझ बलियो बनाएको छ।
समाज र सरकारमा प्रभाव
इसाई धर्मको वृद्धि सामाजिक रूपमा महत्त्वपूर्ण भए पनि यसले केही क्षेत्रमा विवाद पनि निम्त्याएको छ। केही समूहहरूले इसाई धर्मप्रचारलाई जबर्जस्ती धर्मान्तरणको रूपमा लिएका छन्। तर, अधिकांशले यसलाई सामाजिक न्याय र समानताको खोजीको रूपमा हेरेका छन्।
सरकारले धार्मिक स्वतन्त्रताको अधिकारलाई मान्यता दिए पनि धार्मिक विवाद रोक्न स्पष्ट नीति आवश्यक छ। सामाजिक विभाजनलाई कम गर्दै सबै धर्मप्रति सम्मानजनक व्यवहार कायम गर्न इसाई धर्मको सकारात्मक पहललाई सहर्ष स्वीकार गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ।
सामाजिक काम र परिवर्तनका कारण
नेपालमा इसाई धर्मको विस्तार यसका पछाडि विभिन्न सामाजिक र ऐतिहासिक कारणहरू रहेको देखिन्छ। विशेष गरी इसाई धर्मसँग सम्बन्धित गैरसरकारी संस्था (एनजीओ) र अन्तर्राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्था (आईएनजीओ)ले सामाजिक क्षेत्रमा पुर्याएको योगदानले यस विस्तारलाई बलियो बनाएको छ।
राणाकालीन समय र समाजमा भेदभाव
राणाकालीन नेपालमा मानिसहरूले कुष्ठरोग (लेप्रोसी)का बिरामीहरूलाई सामाजिक रूपमा बहिष्कार गर्ने परम्परा थियो। कुष्ठरोगका बिरामीहरूलाई गाउँबाट निकालिदिने र तिनीहरूप्रति अमानवीय व्यवहार गरिन्थ्यो। समाजको यस्तो विभेदकारी सोचलाई चुनौती दिन र यसलाई सुधार गर्न इसाई धर्मका विभिन्न संस्थाहरूले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेले।
इसाई एनजीओको सामाजिक भूमिका
कुष्ठरोगीहरूलाई उपचार र सहयोग प्रदान गर्ने कामले इसाई धर्मप्रतिको धारणा परिवर्तन गर्न मद्दत गर्यो। विभिन्न इसाई एनजीओहरूले दुर्गम गाउँमा पुगेर औषधि, उपचार, र प्रेम प्रदान गरे। यी संस्थाहरूले मात्र औषधि र उपचार प्रदान गरेनन्, सामाजिक रूपमा तिरस्कृत मानिसहरूलाई सम्मान र समानता पनि दिएका थिए। यसले गाउँका मानिसहरूको सोच परिवर्तन गरायो, र उनीहरूले इसाई धर्मलाई अंगाल्न थाले।
स्वास्थ्य, शिक्षा, र जीवनस्तर सुधार
आजको समयमा स्वास्थ्य क्षेत्रमा नभई शिक्षा, स्कूल, आयआर्जन, र सरसफाइ जस्ता क्षेत्रमा पनि इसाई एनजीओहरूले उल्लेखनीय योगदान पुर्याएका छन्। यी संस्थाहरूले विद्यालय स्थापना, छात्रवृत्ति प्रदान, ग्रामीण क्षेत्रमा स्वच्छ पानीको व्यवस्थापन, र आयआर्जनका कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्दै आएका छन्। यी सामाजिक सेवाहरूले स्थानीय समुदायलाई प्रत्यक्ष रूपमा फाइदा पुर्याएको छ।
चर्चहरूको सामाजिक योगदान
इसाई धर्मको प्रचार मात्र चर्चले गरिरहेका छैनन्। अहिले नेपालका चर्चहरूले पनि स्थानीय समुदायका लागि शिक्षा, स्वास्थ्य, र सामाजिक सेवामा सक्रिय भूमिका खेलिरहेका छन्। चर्चहरूले सामाजिक सहयोगमार्फत मानिसहरूलाई सहयोगको काम गरिरहेका छन्।
धर्म परिवर्तनको प्रमुख कारण
सामाजिक सहयोग, स्वास्थ्य सेवा, शिक्षा, र प्रेमको सन्देशले इसाई धर्मलाई आकर्षक बनाएको छ। समुदायका मानिसहरूले समानता, सम्मान, र सहयोगको भावना पाउँदा इसाई धर्मप्रति झुकाव राखेका छन्।
निष्कर्ष
नेपालमा इसाई धर्मको तीव्र वृद्धि जातीय भेदभाव, सामाजिक असमानता, र धार्मिक स्वतन्त्रताका कारण भएको देखिन्छ। इसाई एनजीओ, आईएनजीओ, र चर्चहरूले सामाजिक काममार्फत समाजका उपेक्षित र पीडित वर्गलाई साथ दिएका छन्। उनीहरूको प्रेम, सहयोग, र समानतामा आधारित कामले मानिसहरूको मन परिवर्तन गराएको छ। यसरी इसाई धर्म नेपालमा विस्तार हुँदै गएको छ, ।यसले देशका दुर्गम ग्रामीण क्षेत्रका मानिसहरूलाई समानता, सम्मान, र नयाँ जीवनशैली दिएको छ। इसाई धर्मको यो वृद्धि नेपालमा सामाजिक रूपान्तरणको संकेत हो, जसले समतामूलक समाज निर्माणमा योगदान पुर्याउन सक्छ। तर, यसलाई सही रूपमा बुझेर सबै समुदायबीच सहिष्णुता र एकता कायम राख्नु अहिलेको प्रमुख आवश्यकता हो।
विशु गुरुड – रेडियो पत्रकार
